Μάρλεν Ασημακοπούλου: Ηθική Παρενόχληση στον εργασιακό χώρο – Ένα διαχρονικό φαινόμενο με πολλαπλές πτυχές
Η ηθική – ψυχολογική παρενόχληση παρά την συχνότητα και τις καταλυτικές επιδράσεις της είναι και αυτή που καταγγέλλεται πιο σπάνια διότι τις περισσότερες φορές δεν επαρκούν οι αποδείξεις
Η ηθική – ψυχολογική παρενόχληση θεωρείται παγκοσμίως μία από τις πιο σοβαρές μορφές παρενόχλησης στον χώρο εργασίας – και ίσως και η πιο συχνή – η οποία μετατρέπει την καθημερινότητα του θιγόμενου εργαζόμενου σε αληθινό γολγοθά με σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του αλλά και στην αποδοτικότητά του.
Δυστυχώς παρά την συχνότητα και τις καταλυτικές επιδράσεις της είναι και αυτή που καταγγέλλεται πιο σπάνια διότι τις περισσότερες φορές δεν επαρκούν οι αποδείξεις και ακόμη και το θύμα αναρωτιέται μήπως έχει παρεξηγήσει την συμπεριφορά του θύτη, οπότε δεν τολμά να το συζητήσει και το πρόβλημα γιγαντώνεται.
Η συγκεκριμένης μορφής παρενόχληση συναντάται ως ψυχολογική βία που εκφράζεται συστηματικά από ένα άτομο ή ομάδα ατόμων, κατά ενός εργαζόμενου ή ομάδας εργαζομένων μέσα από επαναλαμβανόμενες και κλιμακούμενες αντιδεοντολογικές συμπεριφορές που αποτελούν στο σύνολό τους τον πυρήνα μιας στρατηγικής με στόχο τον εκφοβισμό, την απαξίωση και την αποδυνάμωση του αποδέκτη τους. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η παρενόχληση προέρχεται από άτομο με θέση εξουσίας έναντι του θύματος που είναι υφιστάμενος του και με αυτόν τον τρόπο επιβάλλει την κυριαρχία του σε αυτόν καταδικάζοντας το σε μόνιμο στρες και ανασφάλεια.
Παρότι η ηθική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτελεί ένα πολύ παλιό φαινόμενο σε όλες τις κοινωνίες, μόνο τις τελευταίες δεκαετίες εντοπίστηκαν οι πραγματικές διαστάσεις του και το μέγεθος των συνεπειών του καταρχήν στις Σκανδιναβικές χώρες, στις ΗΠΑ και στον Καναδά και στην συνέχεια και στον υπόλοιπο κόσμο, με την χώρα μας να ανακαλύπτει το πρόβλημα πολύ πρόσφατα και μέχρι και σήμερα να βρισκόμαστε σε πρώιμο στάδιο.
Το αίτιο της δύσκολης διαπίστωσής του σε σχέση με άλλες μορφές παρενόχλησης ( σεξουαλική, σωματική ) είναι σαφές: η ψυχολογική πίεση, η σταδιακά αυξανόμενη δημιουργία φόβου, η υποτιμητική προσέγγιση και προσβολή της προσωπικότητας με σταθερό αλλά αργό ρυθμό ενός εργαζόμενου είναι εύκολο να ΄΄κρυφτούν΄΄καλά μέσα στην καθημερινότητα της εργασίας και να μην γίνουν αντιληπτά – τουλάχιστον όσο δεν είναι πολύ έντονα – όχι μόνο από τους συναδέλφους του αποδέκτη αλλά ακόμη και από τον ίδιο ο οποίος συχνά βρίσκεται σε αμφισβήτηση εάν όντως υφίσταται πρόβλημα ή απλά το νομίζει!
Η τακτική αυτή που είναι συστηματική και στηρίζεται στην διαφορά ισχύος – από όπου και εάν αυτή απορρέει – διαβρώνει σιγά σιγά την ηθική και ψυχική υπόσταση του θιγόμενου ο οποίος είναι πολύ πιθανό να οδηγηθεί σε πλήρη προσωπική αποδυνάμωση, κατάθλιψη και ολική περιθωριοποίηση στο χώρο εργασίας.
Ο εργαζόμενος υποσυνείδητα αναπτύσσει φοβίες, νιώθει αδύναμος και φτάνει στο σημείο ακόμη και να αμφιβάλλει για τις ικανότητες του υποτιμώντας τον ίδιο του τον εαυτό, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει την δύναμη να αντιδράσει. Αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της ηθικής παρενόχλησης : να καταρρακώσει ψυχικά τον αποδέκτη, να τον απομονώσει και να τον εξοντώσει ηθικά.
Ο φόβος της απώλειας όχι μόνο της θέσης εργασίας του αλλά και ο γενικότερος αποκλεισμός από το σύνολο του κλάδου που δραστηριοποιείται ο αποδέκτης – εργαζόμενος, αφού ο στιγματισμός του ως καταγγέλοντα θα τον ακολουθεί σε κάθε προσπάθεια εύρεσης νέας εργασίας σε συνδυασμό με την άρνηση του εργασιακού περιβάλλοντος να συνδράμει στο αποδεικτικό υλικό αποτρέπει σε μέγιστο βαθμό τις καταγγελίες – ειδικά για αυτήν την μορφή παρενόχλησης – με αποτέλεσμα την διαιώνιση και όξυνση του φαινομένου.
Στην χώρα μας ο εργαζόμενος μπορεί να απευθυνθεί τόσο στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας όσο και στον Συνήγορο του Πολίτη και να ζητήσει προστασία έχοντας ωστόσο εξασφαλίσει αποδείξεις, όπως και να καταθέσει μήνυση για εξύβριση (361ΠΚ) ή συκοφαντική δυσφήμηση (363 ΠΚ) ή εκβίαση (385 ΠΚ) εφόσον η συμπεριφορά και οι ενέργειες του θύτη θεμελιώνουν την αντικειμενική και υποκειμενική υπόσταση των ως άνω αδικημάτων. Επίσης έχει την δυνατότητα να υποβάλει αγωγή αποζημίωσης για ηθική βλάβη ( 57 ΑΚ) λόγω προσβολής προσωπικότητας.
Το θετικό είναι ότι στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα θεσμοθετηθεί και στην Ελλάδα ως αυτοτελές ποινικό αδίκημα η εργασιακή παρενόχληση παρέχοντας μια επιπλέον και πιο συγκεκριμένη συνδρομή στους εργαζόμενους που υποφέρουν από αυτήν.
Το βασικότερο ωστόσο όλων είναι να αποφασίσει να μιλήσει ο εργαζόμενος για την κατάσταση που βιώνει στους φίλους , συγγενείς αλλά και σε κάποιον ειδικό, ώστε να ενδυναμωθεί ψυχολογικά και να κάνει το βήμα της αντίδρασης που θα βοηθήσει όχι μόνο τον ίδιο αλλά και την συνολική αντιμετώπιση του φαινομένου.
Η Μάρλεν Θ. Ασημακοπούλου είναι Δικηγόρος – Εργατολόγος
Δημοσιεύτηκε στο www.dikastiko.gr